قاچاق سوخت یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی و امنیتی کشور است که سال‌هاست از مرزهای مختلف ایران به کشورهای همسایه انجام می‌شود. سوال مهم این است که نقاط پرتردد قاچاق سوخت کدام مناطق هستند؟ آیا مرزهای شرقی کشور به سمت افغانستان و پاکستان، مرزهای غربی با عراق و اقلیم کردستان یا سواحل جنوبی کشور به ویژه جزیره قشم، بیشترین میزان قاچاق سوخت را تجربه می‌کنند؟

مرز‌های شرقی از نقاط پرتردد قاچاق سوخت

استان سیستان و بلوچستان و مرزهای شرقی ایران به افغانستان و پاکستان، یکی از اصلی‌ترین کانون‌های قاچاق سوخت به شمار می‌رود. قاچاقچیان به دلیل سود سرشار ناشی از قاچاق گازوئیل، حتی برخی از قاچاقچیان مواد مخدر را نیز به سمت این تجارت کشانده‌اند. روزانه حدود ۳ میلیون لیتر فرآورده‌های نفتی از این منطقه خارج می‌شود، در حالی که مصرف داخل استان حدود ۱.۳۵ میلیون لیتر است. عمده سوخت قاچاق به پاکستان ارسال می‌شود که قیمت بالاتر سوخت در این کشور، انگیزه سودآوری قاچاقچیان را افزایش داده است. تنها با حمایت ویژه از افرادی که در صنعت خرید و فروش کامیون مشغول هستند، بلاخص حمایت از رانندگان کامیون‌های سنگین همچنین اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری سوخت، می‌توان این معضل را کاهش داد.

مرزهای غربی؛ قاچاق بنزین به اقلیم کردستان عراق

یکی دیگر از نقاط پرتردد قاچاق سوخت، مرزهای غربی کشورمان هستند. گذرگاه‌های مرزی غرب ایران، به ویژه منطقه برقش، شاهد تردد روزانه تانکرهای حمل سوخت به عراق هستند. کمبود سوخت در اقلیم کردستان و تعطیلی پالایشگاه بیجی که ۶۰ درصد سوخت اقلیم کردستان را تامین می‌کرد، باعث افزایش تقاضا برای سوخت قاچاق ایرانی شده است. این سوخت غیرقانونی به قیمت‌های بالاتر در شمال عراق فروخته می‌شود و قاچاقچیان سودهای کلانی به دست می‌آورند. در این مسیر، حتی برخی رانندگان رسمی نیز به قاچاق سوخت روی آورده‌اند تا درآمد بیشتری کسب کنند.

مرزهای جنوبی؛ مرکز لجستیکی قاچاق سوخت از طریق مسیرهای دریایی و لنج‌های حامل محموله‌ها

مرزهای جنوبی ایران به دلیل موقعیت استراتژیک در خلیج فارس و دریای عمان، یکی از مهم‌ترین نقاط پرتردد قاچاق سوخت است. استان هرمزگان، به ویژه جزیره قشم، با وجود عدم نیاز به سوخت پالایشگاهی، به عنوان بزرگ‌ترین مرکز قاچاق سوخت کشور شناخته شده است. قاچاقچیان با استفاده از لنج‌ها و شناورهای مختلف، محموله‌های سوخت را به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌کنند. ظرفیت بالای این شناورها باعث شده قاچاق سوخت در این منطقه سودآوری بسیار بالایی داشته باشد و هر محموله میلیون‌ها تومان درآمد برای قاچاقچیان ایجاد کند. این موضوع چالشی بزرگ برای امنیت دریایی و اقتصادی منطقه به شمار می‌آید.

روزانه چقدر بنزین و گازوئیل قاچاق می‌شود؟

طبق گزارش نهادهای تخصصی، روزانه حدود ۱۰ میلیون لیتر گازوئیل در سیستم حمل‌ونقل کشور قاچاق می‌شود که اختلاف مصرف واقعی و توزیع آن نشان‌دهنده این حجم است. علاوه بر این، روزانه ۴ میلیون لیتر گازوئیل نیز از نیروگاه‌ها به صورت قاچاق خارج می‌شود. در حوزه بنزین نیز میزان قاچاق روزانه حدود ۵ میلیون لیتر برآورد شده است. بنابراین مجموع قاچاق بنزین و گازوئیل از کشور روزانه حداقل ۱۵ میلیون لیتر است که معادل خسارت سالانه حدود ۴ میلیارد دلار است.

سخن پایانی

قاچاق سوخت یک چالش چندجانبه است که نیازمند همکاری مستمر بین دستگاه‌های امنیتی، اقتصادی و اجتماعی کشور است. اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری سوخت، تقویت نظارت و کنترل مرزها، افزایش آگاهی مرزنشینان و حمایت ویژه از رانندگان کامیون‌های سنگین، می‌تواند به کاهش این معضل کمک کند. تنها با اتخاذ راهکارهای جامع و پایدار است که می‌توان امنیت مرزها و نقاط پرتردد قاچاق سوخت همچنین سلامت اقتصاد کشور را تضمین کرد.

سوالات متداول